ბრიტანულ საერთაშორისო რეფერირებად ჟურნალში „European Journal of Social Security“ გამოქვეყნდა კავკასიის უნივერსიტეტის პროფესორ თენგიზ ვერულავას სტატია “Pension system transformation in the South Caucasus: A comparative analysis of Georgia, Armenia and Azerbaijan”.

სტატიის ბმული.

ჟურნალი „European Journal of Social Security“ სიმაგოს ჟურნალების რეიტინგით (SJR - SCImago Journal Ranking) მიეკუთვნება Q1-დონეს.

იხ. https://www.scimagojr.com/journalsearch.php?q=21100924769&tip=sid&clean=0

ჟურნალი ასევე, ინდექსირებულია SCOPUS-ის და Web of Science-ს საერთაშორისო სამეცნიერო ბაზებში.

რეზიუმე:

კვლევა განიხილავს საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის საპენსიო სისტემების განვითარებას პოსტსაბჭოთა სოციალური დაცვის ტრანსფორმაციისა და ფინანსური მდგრადობის უზრუნველყოფის კონტექსტში. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ სამივე ქვეყანამ მემკვიდრეობით მიიღო „გადაიხადე სანამ დადიხარ“ (PAYG) ტიპის საპენსიო სისტემა, რომლის რეფორმირება განსხვავებული ტემპითა და მიმართულებით მიმდინარეობდა. საქართველო 2019 წელს გადავიდა სავალდებულო დაგროვებით სქემაზე, სომხეთმა 2014 წელს დანერგა შერეული მოდელი (PAYG და დაგროვებითი სისტემა), ხოლო აზერბაიჯანი კვლავ ძირითადად PAYG სტრუქტურაზეა დამოკიდებული.

შედარებითი ანალიტიკური ჩარჩოს გამოყენებით, რომელიც ითვალისწინებს ინსტიტუციურ და ფისკალურ ფაქტორებს, ნაშრომი აფასებს სამხრეთ კავკასიის სამივე ქვეყნის საპენსიო სისტემების სტრუქტურას, დაფარვას, ადეკვატურობასა და მდგრადობას. ამჟამად საპენსიო დაფარვა შეადგენს დაახლოებით 47%-ს საქართველოში, 52%-ს სომხეთში და 58%-ს აზერბაიჯანში. საშუალო თვიური პენსია შეადგენს საქართველოში 135 აშშ დოლარს, სომხეთში 130 აშშ დოლარს და აზერბაიჯანში 289 აშშ დოლარს, ხოლო შემოსავლის ჩანაცვლების კოეფიციენტი — შესაბამისად - 18%, 19% და 47%, რაც აშკარად ასახავს შემოსავლის დონეებსა და შენატანების შესაძლებლობებში არსებულ მნიშვნელოვან განსხვავებებს.

დემოგრაფიულ და მაკროეკონომიკურ მაჩვენებლებზე დაფუძნებული პროგნოზები მიუთითებს, რომ დამატებითი რეფორმების გარეშე მოსახლეობის დაბერება გააძლიერებს ფისკალურ ზეწოლას და საპენსიო ხარჯები 2040 წლისთვის გაიზრდება მშპ-ის ამჟამინდელი 7–9%-დან დაახლოებით 11–13%-მდე. საქართველოში და სომხეთში დაგროვებითი აქტივების თანდათანობითი ზრდა ნაწილობრივ შეამსუბუქებს ამ ტვირთს, მაშინ როდესაც აზერბაიჯანის სისტემა მდგრადობის სირთულეებს შეეჯახება, თუ არ განხორციელდა დივერსიფიკაცია და ნაწილობრივი კაპიტალიზაციის ზომები.

კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ მიუხედავად მნიშვნელოვანი პროგრესისა დაფარვის გაფართოებისა და ინსტიტუციური განვითარების მიმართულებით, სისტემური სისუსტეები კვლავ შენარჩუნებულია — განსაკუთრებით არაოფიციალური დასაქმების, შეზღუდული შენატანების შესაბამისობისა და საპენსიო აქტივების სუსტი მმართველობის კუთხით. დასკვნის სახით, გრძელვადიანი ფინანსური მდგრადობის უზრუნველყოფა მოითხოვს ბალანსირებულ მიდგომას — პარამეტრიული რეფორმების, საინვესტიციო დივერსიფიკაციის, უფრო ძლიერი კონტროლის მექანიზმების და მიზნობრივი პოლიტიკის კომბინაციას, რომელიც შეამცირებს შრომის არაოფიციალურ სექტორს.